اسحاق موصلی
اسحاق موصلی (۱۵۰ق/۷۶۶م، ری - ۲۳۵ق/۸۸۹م، بغداد) نامدار به ابن‌ندیم، پسر ابراهیم موصلی و مادری ایرانی به نام شاهک و فقیه، محدث، ادیب، شاعر، موسیقی‌دان، خواننده و نوازنده در دوران عباسی است. در دربار هارون الرشید بود. او در یک خانواده نامدار نوازنده زاده شد. پدرش ابراهیم الموصلی در همان جایگاه پیش از پسرش بود. همچنین وی آموزگار زریاب بود.
گرچه یکی دو تن از استادان هم‌زمان او در آواز، هم‌ردیف اسحاق بودند ولی هیچ کس مانند او عود نمی‌زد و در این هنر خود را در ردیف پهلبد و وارث او می‌دانست. او نخستین شاعر به عربی است که ترانه‌ها و غزلیات لطیف در معاشقه با زنان را به درجه کمال رسانیده. او ایجادکننده و نوآور گونه جدید نوشتن نغمه و تقسیم و طبقه‌بندی کامل آوازها و پرده‌ها بود. خود او نغمه را با صدای بلند و تیز آغاز می‌کرد، از این رو اسحاق را «مَلسُوع» یعنی مارگزیده و عقرب‌زده لقب دادند.
آثار
اسحاق را دارای حدود ۴۰ اثر دانسته‌اند:
- الاختیار (الاخبار) من الاغانی للواثق الخلیفه (آوازهای برگزیده الواثق خلیفه)
- الاغانی الکبیر (آوازهای بزرگ): این کتاب را سندی بن علی وراق گردآورده و دیباچه‌ای به نام اسحاق بر آن نهاده و از منابع مهم ابوالفرج اصفهانی در نگارش الاغانی به‌شمار می‌رود.
- اغانی معبد (آوازهای معبد)
- اغانیة التی غنی بها
- النغم و الایقاع (نغمه‌ها و وزن‌ها)
- الرقص و الزّفن (رقص‌ها)
- قیان الحجاز (دختران خواننده حجاز)
- اخبار القیان (خبرهای دختران خواننده)
- اخبار الندماء (خبرهای ندیمان)
- اخبار امغنیین المکیین (اخبار رامشیان، ازمکیان)
شاگردان
از شاگردان نامدار او ابن خردادبه، عبیدالله بن احمد، زریاب (علی بن نافع)، عمروبن سلیمان نامدار به ابن بانه و پسرش حمادبن اسحاق بودند. حماد نخستین نویسنده‌ای است که بیان سرگذشت او را به گستردگی در کتابی گردآوری کرده‌است.
توضیحات
- ^ به گفته‌ای در بغداد
- ^ شاهک از مردم ری بود، بعضی مادر اسحاق را «دوشار» گفته‌اند ولی ابوالفرج آن را باطل دانسته و شاهک را مادر اسحاق یاد نموده است.
پانویس
- ↑ مهدی ستایشگر (۱۳۷۶)، نام نامهٔ موسیقی ایران زمین جلد سوّم، تهران: اطلاعات، ص. ص۵۲۵، شابک ۹۶۴-۴۲۳-۳۷۷-۸
- ↑ Isḥāq al-Mawṣilī." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 23 Sep. 2011. [1]. "Among the finest artists of the period were Ibrāhīm al-Mawṣilī and his son Isḥāq. Members of a noble Persian family, they were chief court musicians and close companions of the caliphs Hārūn al-Rashīd and al-Maʾmūn."
- ↑ Isḥāq al-Mawṣilī (به انگلیسی), Encyclopædia Britannica Online, retrieved 23 September 2011
- ↑ ابوالفرج اصفهانی (۱۳۶۸)، برگزیده الاغانی (جلد اول)، به کوشش ترجمه، تلخیص و شرح: محمد حسین مشایخ فریدونی.، شرکت انتشارات علمی فرهنگی، ص. ص۵۷۵
منابع
- «اسحاق موصلی». دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- «پرتال جامع علوم انسانی - اسحاق موصلی موسیقی دان بزرگ ایرانی».
- آیتی، عبدالمحمد (آبان ۱۳۵۴). «اسحاق موصلی موسیقیدانی ایرانی در دربار خلافت». آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت) (۱۳۳): ۱۰۷-۱۰۳.
- «وزن خوانی یادیاری وکاربرد آن در موسیقی - گفتگوی هارمونیک».